De portaalsite voor zeldzame ziekten en weesgeneesmiddelen

De prevalentie van de ziekte is niet goed gekend maar wordt geschat op 1/15.000 - 1/50.000 mensen wereldwijd.

Plots, pijnloos, acuut of subacuut verlies van centraal gezichtsvermogen wordt vaak opgemerkt tussen de leeftijd van 18 en 30 jaar. Het treft beide ogen tegelijkertijd of achtereenvolgens met verlies van gezichtsvermogen in het tweede oog weken tot maanden na het eerste. Het verlies van gezichtsvermogen treedt meestal subacuut op (over een periode van verschillende weken) en stabiliseert daarna. Bij vele patiënten blijft het centraal scotoom uitbreiden, wat na een periode van jaren een dieper niveau van blindheid veroorzaakt. Andere neurologische symptomen kunnen ook aanwezig zijn. Deze afwijkingen zijn bekend als Leber-plus (zie deze term) en omvatten motorische stoornissen, dystonie, posturale tremor en cerebellaire ataxie.

LHON wordt veroorzaakt door mutaties in het mitochondriaal DNA (mtDNA). Meer dan 90% van de mutaties komen voor op de nucleotidenposities 11778, 3460 of 14484. Ze veroorzaken allemaal defecten in de genen MT-ND1, MT-ND4 en MT-ND6, die coderen voor subeenheden van mtDNA-ademhalingsketencomplex I. Aangezien LHON vaker wordt vastgesteld bij mannen en niet alle mensen met deze mtDNA-mutaties LHON ontwikkelen (incomplete penetrantie), kunnen andere genetische of epigenetische factoren een effect hebben op de ontwikkeling van deze ziekte.

De diagnose is gebaseerd op een oftalmologisch onderzoek. Zwelling van de oogzenuwkop, vasculaire tortuositeit, peripapillaire telangiëctasie, microangiopathie en centrale scotomen bij gezichtsveldtesten zijn allemaal symptomen van LHON. Een optische coherentietomografiescan (OCT) bevestigt de zwelling van de retinale zenuwvezellaag. Roodgroenkleurenblindheid bij kleurenzichttesten en pseudopapiloedeem bij fluoresceïneangiografie worden ook waargenomen. Snellen-gezichtsscherptes van 20/200 of slechter komen vaak voor.

Optische neuritis, een vaak voorkomend symptoom van multiple sclerose (MS; zie deze term) is één van de eerste ziekten die moet worden uitgesloten. Andere genetische optische neuropathieën, zoals syndroom van Wolfram en het klassieke type autosomaal dominante optische atrofie (zie deze termen), moeten ook worden uitgesloten.

Aangezien LHON een maternaal overgeërfde ziekte is, geven vrouwelijke dragers de mutatie door aan al hun kinderen, maar doen mannelijke dragers dat niet. De aanwezigheid van een mutatie kan worden opgespoord via genetische testen, maar betekent niet dat de ziekte zich manifesteert.

Tot op vandaag bestaat er geen remedie voor LHON. Hulpmiddelen voor slechtzienden zijn de eerste ondersteunende zorg die patiënten krijgen. Verschillende werkstoffen hebben positieve resultaten aangetoond in het herstellen van het gezichtsvermogen. Idebenon (kreeg de benaming van weesgeneesmiddel voor deze ziekte in 2007), een synthetische analoog van coenzym Q10, resulteerde in visusverbetering na 1 jaar. Quinonen van de derde generatie worden nu ook getest. Het is belangrijk dat patiënten zich onthouden van alcohol, roken en bepaalde antibiotica die de mitochondriale oxidatieve fosforylatie verstoren.

De leeftijd waarop de symptomen verschijnen (jongere patiënten hebben een gunstigere prognose) en de causatieve mutatie (patiënten met mutaties in MT-ND6 vertonen de hoogste genezingspercentages) zijn factoren die de uitkomst van de ziekte bepalen. Sommige patiënten, vooral die met de 14484-mutatie, vertonen spontaan gedeeltelijk herstel 1-2 jaar na het begin van de ziekte. Bij 30 tot 50% van de mannelijke dragers en 80 tot 90% van de vrouwelijke dragers brengt de ziekte geen blindheid met zich mee. Volledige blindheid (geen waarneming van licht) is zeldzaam. Hoewel de verbetering van het gezichtsveld meestal onvolledig is, kan het herstel van de gezichtsscherpte spectaculair zijn.