De portaalsite voor zeldzame ziekten en weesgeneesmiddelen

Het is de meest voorkomende genetische aandoening bij blanke kinderen. De incidentie varieert tussen populaties: de aandoening komt aanzienlijk minder voor in Aziatische en Afrikaanse populaties in vergelijking met blanke populaties in Europa en Noord-Amerika, met ook nog variatie in elk land. De exacte prevalentie in Europa is niet gekend, maar schattingen gaan van 1/8.000 tot 1/10.000 individuen.

De ziekte is chronisch en doorgaans progressief, en vangt aan tijdens de vroege kindertijd of, soms, bij de geboorte (meconiumileus). Vrijwel elk inwendig orgaan kan betrokken zijn, maar de voornaamste manifestaties betreffen het ademhalingsstelsel (chronische bronchitis), de pancreas (pancreasinsufficiëntie, adolescente diabetes en soms pancreatitis) en, in zeldzamere gevallen, de darmen (stercorale obstructie) of de lever (cirrose). De meest gangbare vorm van cystische fibrose is geassocieerd met respiratoire symptomen, spijsverteringsproblemen (steatorroe en/of constipatie) en staturoponderale groeianomalieën. Mortaliteit en morbiditeit zijn afhankelijk van de mate van bronchopulmonale betrokkenheid. Mannelijke steriliteit is een onveranderlijk kenmerk. Vormen met late aanvang, die meestal slechts mild of monosymptomatisch zijn, werden ook reeds gerapporteerd.

CF wort gekarakteriseerd door veranderingen in het proteïne CFTR, dat een rol speelt in de regulatie van transmembranaire hydro-elektrolytische flux. Veranderingen in het proteïne leiden tot veranderingen van de kenmerken van exocriene uitscheidingen. Een afwezigheid van functioneel CFTR in de epitheliale celmembraan leidt tot de productie van zweet met een hoog zoutgehalte (geassocieerd met een risico op hyponatriëmische dehydratie) en muceuze secreties met een abnormale viscositeit (die leiden tot stase, obstructie en bronchiale infectie). Cystische fibrose is een monogene, autosomaal recessieve ziekte veroorzaakt door mutaties in het gen CFTR (chromosoom 7). Er werden meer dan 1250 mutaties gerapporteerd. Bijna 70% van alle gevallen wordt veroorzaakt door het delta F508 allel, en 30 andere mutaties vertegenwoordigen nog eens 20% van de gevallen. Er is geen duidelijke correlatie tussen genotype en fenotype. Bovenop de allelische heterogeniteit en het voorkomen van multipele mutaties in hetzelfde gen, kan een brede waaier van andere factoren het fenotype beïnvloeden, waaronder de omgeving en ziektemodificerende genen.

Diagnose wordt vermoed op basis van resultaten van zweettesten (chlorideconcentratie boven 60 mmol/L) en wordt bevestigd door identificatie van een mutatie in CFTR. Neonataal testen is veelvuldig beschikbaar sinds eind 2002 en leidt tot diagnose in 95% van de gevallen.

Prenataal testen is mogelijk aan de hand van mutatieanalyse van stalen van een vlokkentest genomen na de achtste week van de zwangerschap.

Erfelijkheidsadvies dient aangeboden te worden aan koppels met heterozygote mutaties (geïdentificeerd vanwege de geboorte van een eerste kind met cystische fibrose, een familiegeschiedenis van de ziekte of na detectie van een heterozygote mutatie bij een zuigeling die werd gescreend bij de geboorte).

Behandeling van cystische fibrose blijft louter symptomatisch, en omvat bronchiale drainage, antibiotica voor respiratoire infecties, analyse van de pancreas en toediening van vitaminen en calorierijke supplementen voor verterings- en voedingsproblemen. Deze kostenefficiënte behandelingen hebben de prognose voor patiënten met cystische fibrose significant verbeterd: in de jaren 1960 stierf de meerderheid van de patiënten voor de leeftijd van 5 jaar, terwijl de huidige gemiddelde levensduur boven 35 jaar ligt en de levensverwachting 40 jaar bedraagt. Symptomatische behandeling van de ziekte zou moeten verbeteren met de ontwikkeling van etiologische behandelingen met complementaire voordelen (farmacologische benaderingen of gentherapie), neonataal testen en multidisciplinair beheer.