De portaalsite voor zeldzame ziekten en weesgeneesmiddelen

De prevalentie van syndroom van Usher (US) wordt geschat op 1/30.000. Het is veruit de meest voorkomende oorzaak van erfelijke gecombineerde doofheid-blindheid.

Sensorineuraal gehoorverlies is doorgaans congenitaal, en naargelang de ernst van gehoorverlies worden drie klinische entiteiten onderscheiden. Type 1 (ongeveer 40% van de gevallen) wordt gekenmerkt door zeer ernstige, niet-progressieve congenitale doofheid, doorgaans geassocieerd met areflexie van vestibulum die leidt tot vertraagde ontwikkeling (vertraging van hoofdcontrole, zelfstandig zitten en lopen). Type 2 (ongeveer 60% van de gevallen) wordt gekenmerkt door matig of ernstig, congenitaal gehoorverlies dat traag progressief is en niet geassocieerd is met vestibulaire stoornissen. Type 3 (< 3% van de gevallen, maar frequenter in Finse en Asjkenazische populaties) wordt gekenmerkt door snel progressief gehoorverlies dat vaak gediagnosticeerd wordt tijdens het eerste levensdecennium; in de helft van de gevallen zijn vestibulaire stoornissen geassocieerd. Retinitis pigmentosa verschijnt later, vooral in het tweede of derde levensdecennium, met kenmerkend verstoord nachtzicht en progressieve stoornis van perifeer gezichtsveld. Nachtblindheid kan opgemerkt worden in de vroege kindertijd. Het enige gerapporteerde fenotype van retina is kegel-staafdystrofie. Verlies van centraal gezichtsvermogen kan veroorzaakt worden door macula-oedeem. Cataract wordt vaak waargenomen voor de leeftijd van 50 jaar.

Tot op heden werden mutaties in vijf genen (MYO7A, USH1C, CDH23, PCDH15 en USH1G) geïmpliceerd in USH type 1. Mutaties in drie genen (USH2A, ADGRV1 en WHRN) weerden geïmpliceerd in USH type 2. Voor USH type 3 werden voornamelijk mutaties in één gen (CLRN1) geïdentificeerd. Sommige genen worden nog in vraag gesteld: CIB2 en PDZD7 lijken uiteindelijk betrokken te zijn bij niet-syndromaal gehoorverlies.

Klinische diagnose is gebaseerd op bevindingen van bilateraal sensorineuraal gehoorverlies geassocieerd met retinitis pigmentosa gedefinieerd door nachtblindheid en verstoord perifeer gezichtsveld. Multimodale beeldvorming in kleur, fundus autofluorescentie (FAF), spectraal-domein optische coherentietomografie, en elektroretinografie van volledig gezichtsveld zijn vereist om diagnose van kegel-staafdystrofie te bevestigen. Genetisch testen is vandaag de dag mogelijk en gebaseerd op massale parallelle sequentiebepaling (genpanels of exomen).

Differentiële diagnoses zijn onder meer oculo-akoestische syndromen geassocieerd met veranderingen van peroxisomale genen (syndroom van Heimler met dysplasie van tandglazuur), metabole genetische erfelijke aandoeningen (ziekte van Refsum), matige vormen van syndroom van Alstrom, en mutaties in mitochondriaal DNA (MIDD, syndroom van Kearns-Sayre). Mutaties in het gen TUBB4B kunnen een dominant overgeërfd oculo-akoestisch fenotype, congenitale amaurose van Leber en gehoorverlies met vroege aanvang veroorzaken. Bij sommige patiënten kan co-existent gehoorverlies onafhankelijk zijn van RP.

Prenatale diagnose is mogelijk voor families waarbij causale mutaties van de ziekte werden geïdentificeerd.

Transmissie gebeurt autosomaal recessief. Erfelijkheidsadvies is eenvoudig, maar patiënten dienen geïnformeerd te worden over het feit dat heterozygote mutaties in USH2A relatief vaak voorkomen in de algemene populatie.

Ziektebeheer vereist een multidisciplinair team met ervaring in zorg van gecombineerde doofheid en blindheid (KNO-specialist, oftalmoloog, spraaktherapeut, psycholoog, specialist van hoorapparaten, ergotherapeut, en alle professionelen die betrokken zijn bij aangepaste leerprogramma's voor patiënten met beperkingen van zowel gehoor- als gezichtsvermogen). Conventionele hoorapparaten kunnen geïndiceerd worden voor patiënten met matig of ernstig gehoorverlies. Cochleaire implantaten (in de meeste gevallen bilateraal) worden nu vaker gebruikt voor patiënten met zeer ernstig congenitaal gehoorverlies. Zowel cochleaire implantaten als hoorapparaten zijn doeltreffender als ze vroeg geïmplementeerd worden. Lenzen met speciale filters kunnen aangeraden worden voor beheer van kegel-staafdystrofie. Een specifieke behandeling met carboanhydraseremmers kan geïndiceerd worden in geval van macula-oedeem. Cataractchirurgie kan vereist zijn. Huidig onderzoek is gericht op gentherapie, therapie met antisense-oligonucleotiden (USH2A), neuroprotectie en artificiële optische systemen.

De prognose hangt vooral af van de progressie van kegel-staafdystrofie: in de meeste gevallen treedt tussen de leeftijd van 50 en 70 jaar ernstig verlies van gezichtsvermogen op.