Portal dla rzadkich chorób i leków sierocych

Szacuje się, że ZF występuje u około 1-3% pacjentów z RZS, przeciętnie 10-15 lat po przebyciu zapalenia stawów. Rzadko występuje w populacji Afroamerykanów.

ZF około 3 razy częściej występuje u kobiet, w trzeciej – piątej dekadzie ich życia (wcześniej u mężczyzn). Klinicznie choroba charakteryzuje się przewlekłym zapaleniem stawów z poważną destrukcją stawów, nieoczekiwanie w konsekwencji łagodnego przebiegu zapalenia stawów, albo wręcz jego braku, oraz ciężką chorobą pozastawową.
Najczęściej objęte są stawy kolanowe, nadgarstkowe, skokowe, śródręcza i proksymalne międzypaliczkowe. Rzadziej chorobą objęte są stawy osiowe. Charakterystyczną cechą jest objęcie stawów symetrycznych. Obserwuje się hepato-splenomegalię (powiększenie wątroby oraz śledziony) oraz powiększenie węzłów chłonnych. Innymi objawami pozastawowymi ZF są zapalenie nadtwardówki, zapalenie naczyń, zapalenie opłucnej, zwłóknienie płuc, guzki reumatoidalne, neuropatia, owrzodzenia kończyn, hiperpigmentacja skóry (zwykle na powierzchni mięśnia prostownika kończyny dolnej), niedokrwistość i utrata wagi. Najpoważniejszym objawem jest neutropenia, prowadząca do bardzo częstego występowania infekcji bakteryjnych (głównie skóry, ust oraz górnych i dolnych dróg oddechowych). Rzadko można rozpoznać ZF za pomocą obecności neutropenii u pacjenta z RZS.
ZF może towarzyszyć innym chorobom autoimmunologicznym, takim jak choroba Sjögrena, zapalenie naczyń i toczeń rumieniowaty układowy (systemic lupus erythematosus, SLE).

Patofizjologia ZF nie jest jeszcze dobrze zrozumiała, lecz zaproponowano, że mechanizmem leżącym u podstaw zachorowania jest autoimmunologiczna odpowiedź przeciwko antygenom neutrofilii (granulocytom obojętnochłonnym). Wzrastająca częstość występowania infekcji może stymulować odpowiedź neutrofilii z deiminacją histonów i wyparciem chromatyny z komórki. Zewnątrzkomórkowe sieci neutrofi¬lów (NET), zawierające zmienione strukturalnie histony, w kompleksie z adjuwantami bakteryjnymi są najprawdopodobniej antygenowym spustem dla produkcji przeciwciał przeciwko zmienionym histonom. Te przeciwciała albo ich immunologiczne kompleksy mogą dalej stymulować neutrofile, powodując samowystarczalny cykl, który doprowadza do deplecji dojrzałych neutrofilii. U pacjentów z ZF stwierdza się podwyższone występowanie przeciwciał antyhistionowych. Około 95% pacjentów ma allele HLA-DR4 klasy MHC. Występowanie tego antygenu u Afroamerykanów jest małe.

Diagnostyka ZF polega na badaniu fizykalnym oraz pełnym badaniu krwi, w celu oceny leukopenii, neutropenii i trombocytopenii i wysokiego miana przeciwciał czynnika reumatoidalnego w surowicy krwi, przeciwciał przeciwjądrowych, przeciwhistonowych i HLA-DR4 pozytywnych. Analiza mikroskopijna biopsji śledziony wykazuje poszerzenie centrów germinalnych w pęcherzykach oraz naciek z neutrofilii i makrofagów. Radiologicznie można zaobserwować poważne uszkodzenie stawów.

ZR różni się od reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) cięższym zapaleniem stawów i objawami pozastawowymi. Diagnostyka różnicowa ZF obejmuje białaczkę z dużych ziarnistych limfocytów T (kiedy współwystępuje z RZS, nazywana jest białaczką pseudo- Felty’ego), reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), toczeń rumieniowaty układowy (SLE), chorobę Stilla (zobacz ten termin), brucelozę stawów i przewlekłe bakteryjne zapalenie wsierdzia.

ZF jest trudne do leczenia i standardowa opieka polega na przeciwdziałaniu RZS oraz dodatkowo ma na celu leczenie neutropenii i powtarzających się infekcji. Obejmuje anty-reumatyczne leki modyfikujące przebieg choroby (Sulfasalazin, Plaguenil (hydroxychloroquine)) i Methorexat. Rekombinowane czynniki wzrostu granulopoezy są wykorzystywane w celu podniesienia liczby neutrofili. W przypadkach opornych na leczenie i z obecnością splenomegalii, rozważyć można splenektomię. W przypadkach opornych można zasosować jako terapię drugiego rzutu Rytuksymab (RTX).

Prognoza jest zła i powtarzające się infekcje mogą prowadzić do zwiększonej śmiertelności.