De portaalsite voor zeldzame ziekten en weesgeneesmiddelen

De prevalentie van ziekte van Tangier (TD) is niet gekend. Wereldwijd werden ongeveer 200 gevallen beschreven.

De klinische presentatie en de ernst van de symptomen variëren sterk tussen patiënten. Hoewel extreem lage gehaltes van HDL-cholesterol in plasma toevallig kunnen gedetecteerd worden vanaf de geboorte, is de meest kenmerkende bevinding bij kinderen grote keelamandelen met een specifieke oranje-gele kleur als gevolg van accumulatie van lipoproteïnen met lage densiteit (LDL) verrijkt met caroteen in weefsel. Patiënten vertonen mogelijk ook asymptomatische hepatosplenomegalie, vergroting van lymfeklieren, hoornvliestroebeling, en huidlaesies, doorgaans met een aanvang in de kindertijd of adolescentie. Depositie van cholesterol in meerdere organen en weefsels wordt ook waargenomen bij biopsie (huid, beenmerg, zenuwen, spieren, en mucosa van rectum). Anemie en trombocytopenie kunnen aanwezig zijn. Verschijnselen van atherosclerose en cardiovasculaire aandoening worden niet waargenomen voor de volwassenheid, en zijn, indien aanwezig, geassocieerd met andere belangrijke cardiovasculaire risicofactoren (e.g. hoge bloeddruk of hoge gehaltes van triglyceriden in plasma, diabetes mellitus, roken, etc.). Geïsoleerde perifere neuropathie wordt gerapporteerd in meer dan 50% van de gevallen, met twee belangrijke fenotypes: een motorische en sensorische recidiverende-herstellende mono-/polyneuropathie met aanvang in de kindertijd of adolescentie, en een syringomyelie-achtig syndroom met faciale diplegie bij volwassenen met een voorgeschiedenis van tonsillectomie in de kindertijd. In sommige gevallen kunnen patiënten ook verschijnselen vertonen van hoornvliestroebeling en huidlaesies zoals ulcus van huid, pijnloze brandwonden of littekens door verbranding.

De ziekte wordt veroorzaakt door mutaties in het gen ABCA1 (9q31), dat codeert voor de ATP-bindende cassette transporter (ABCA1). Dit proteïne, dat efflux van cholesterol reguleert, is in staat transport van intracellulair cholesterol en fosfolipiden naar het celoppervlak te oriënteren en faciliteert transfer van lipiden naar HDL en omgekeerd transport van cholesterol. Mutaties resulteren dus in zeer lage gehaltes van HDL-cholesterol in plasma en depositie van cholesteryl- en retinylesters, fosfolipiden en carotenoïden in verschillende weefsels ander dan vetweefsel.

Diagnose is gebaseerd op bewijs van een abnormaal lipoproteïnenprofiel dat gekenmerkt wordt door geïsoleerde hypoalfalipoproteïnemie, extreem lage gehaltes van HDL-cholesterol (minder dan 5 mg/dL) en apolipoproteïne A-I (ApoA1) (minder dan 5 mg/dL), en met enkel detectie van pre-bèta-1 HDL in plasma door tweedimensionale elektroforese. Matige hypertriglyceridemie, verlaagde gehaltes van LDL-cholesterol, en soms verminderde gehaltes van totaal en niet-HDL cholesterol in plasma worden opgemerkt, samen met anemie, trombocytopenie en milde inflammatie. Biopsie van huid, spier, of mucosa van rectum toont schuimcellen in aangetaste weefsels. De diagnose wordt bevestigd door genetisch testen.

Differentiële diagnoses zijn onder meer familiale deficiëntie van apolipoproteïne A-I, LCAT-deficiëntie en secundaire oorzaken van extreem lage gehaltes van HDL-cholesterol, waaronder medicatie (androgene steroïden, retinoïden, paradoxale respons op fibraten), leverfalen of maligniteiten. Wanneer neuropathische manifestaties aanwezig zijn, kan bepaling van het lipoproteïnenprofiel van plasma diagnose van TD onderscheiden van andere niet-uniforme demyeliniserende polyneuropathieën, vooral wanneer ze prominent aanwezig zijn in de bovenste ledematen.

Prenatale diagnose is mogelijk maar wordt meestal niet uitgevoerd.

Transmissie gebeurt autosomaal recessief, hoewel bloedverwanten lagere gehaltes van HDL-cholesterol in plasma kunnen vertonen terwijl ze asymptomatisch blijven.

Er is geen specifieke behandeling voor deze ziekte. Tonsillectomie kan nodig zijn in geval van significante vergroting van keelamandelen. Een vetarm dieet helpt vergroting van de lever te reduceren en atherosclerose te voorkomen. Geneesmiddelen die de hoeveelheid LDL verlagen, zijn vereist voor patiënten met cardiovasculaire risicofactoren of manifeste verschijnselen van cardiovasculaire ziekte, vooral wanneer hepato-splenomegalie afwezig is. Therapieën die cellulaire efflux van cholesterol door HDL versterken, worden ontwikkeld om het cardiovasculaire risico te verminderen; anti-inflammatoire agentia en miglustat (een iminosuiker die glucosylceramide-synthase remt) kunnen neuropathische manifestaties en manifestaties van huid corrigeren, ondanks het feit dat ze niet werkzaam zijn op het lipoproteïnenprofiel van plasma.

De prognose is meestal goed en hangt vooral af van de progressie van perifere neuropathie. TD-patiënten met extreem weinig HDL-cholesterol (minder dan 20 mg/dL) in plasma lopen een hoger risico op een aandoening van de kransslagaders in de volwassenheid, en dienen regelmatige cardiovasculaire en neurologische controle aangeboden te krijgen.