De portaalsite voor zeldzame ziekten en weesgeneesmiddelen

Tot op heden werden wereldwijd ongeveer 200 gevallen van ziekte van Farber gerapporteerd in de literatuur.

Er wordt een grote klinische variabiliteit waargenomen tussen patiënten. Het klassieke fenotype doet zich voor rond de leeftijd van 3-6 maanden met pijnlijke, gezwollen en stijve gewrichten van handen en voeten, uitgesproken subcutane noduli op plaatsen van druk, en progressieve heesheid die leidt tot afonie vanwege infiltratie van de stembanden. Patiënten kunnen ook cardiale, pulmonale en neurologische defecten ontwikkelen. Progressieve neurologische aftakeling kan bij sommige vormen gekenmerkt zijn door insulten, paraparese en ontwikkelingsachterstand. De ernstigste neonatale vorm manifesteert zich bij de geboorte met hydrops foetalis, lethargie, en groeiachterstand, alsook hepatosplenomegalie, snelle neurologische aftakeling, en granulomateuze infiltraties van verscheidene andere organen (i.e. lever, milt en longen). Er werden ook mildere vormen beschreven zonder neurologische defecten en met een langere levensverwachting. Bij sommige patiënten komt de ziekte tot uiting in de kindertijd als spinale spieratrofie geassocieerd met progressieve myoclonische epilepsie (SMA-PME) en zonder subcutane noduli.

Ziekte van Farber wordt veroorzaakt door mutaties in het gen N-acylsfingosine-amidohydrolase (ASAH1) (8p22) dat codeert voor zure ceramidase, een lysosomaal enzym dat ceramide hydrolyseert tot sfingosine en vrij vetzuur. Een deficiënte activiteit van dit enzym leidt tot een accumulatie van ceramide in de meeste weefsels.

De diagnose is gebaseerd op klinische bevindingen en laboratoriumbevindingen aan de hand van analyse van zure ceramidase in leukocyten in het perifere bloed, in lymfoïde cellen in cultuur of in huidfibroblasten in cultuur. Alternatief kan de diagnose gesteld worden door de concentratie van ceramide te bepalen in cellen of weefsels in cultuur, of door het katabolisme van ceramide in lysosomen te bestuderen in levende cellen in cultuur. Identificatie van mutaties in het gen ASAH1 door moleculair genetisch testen laat meestal toe de diagnose te bevestigen.

Differentiële diagnoses omvatten juveniele idiopathische artritis, stijve huidsyndroom en letale restrictieve dermopathie. Encefalopathie door prosaposinedeficiëntie dient ook uitgesloten te worden.

Prenatale diagnose door analyse van DNA is mogelijk bij families met een gekende oorzakelijke mutatie van de ziekte. Alternatief kan een prenatale diagnose uitgevoerd worden door de activiteit van zure ceramidase te meten in vruchtwatercellen of chorionvilli in cultuur.

Het overervingspatroon is autosomaal recessief. Erfelijkheidsadvies dient aangeboden te worden aan getroffen families om hen te informeren over het risico van 25% om de ziekte over te dragen wanneer beide ouders niet-aangetaste dragers zijn.

Momenteel is er geen effectieve specifieke therapie voor ziekte van Farber en behandeling van de symptomen is gebaseerd op analgetica (pijnstillers), corticotherapie en plastische chirurgie. Allogene hematopoëtische stamceltransplantatie blijkt echter een veelbelovende benadering voor patiënten met een beperkte neurologische betrokkenheid.

De prognose varieert, met sommige patiënten die overlijden binnen de eerste paar dagen na de geboorte (ernstige neonatale vorm) en andere patiënten die leven tot hun adolescentie of vroege volwassenheid (mildere vormen).