De portaalsite voor zeldzame ziekten en weesgeneesmiddelen

De incidentie van alle defecten van lateralisatie bedraagt ongeveer 1/15.000.

De ernst van malformaties is zeer variabel tussen familieleden. Volledige situs inversus is op zich geen probleem. Partiële situs inversus daarentegen kan geassocieerd zijn met elk type van hartmalformatie, alsook met anomalieën van onder meer nier, galwegen en middellijn. Asplenie en polysplenie komen vaak voor. Asplenie verwijst naar een afwijking van lateralisatie met een kleine of afwezige milt. Het is vermoedelijk te wijten aan de aanwezigheid van een dubbele rechterzijde (beide helften zijn identiek aan de rechterhelft). Dit is ook gekend als rechter isomerie. Polysplenie beschrijft een defect van lateralisatie met meerdere kleine milten. Het is vermoedelijk te wijten aan de aanwezigheid van een dubbele linkerzijde (beide helften zijn identiek aan de linkerhelft). Dit is ook gekend als linker isomerie. In 1955 beschreef Björn Ivemark een reeks van autopsies van hart van patiënten met asplenie. Syndroom van Ivemark komt dus overeen met heterotaxie met asplenie. In sommige gevallen is de hartmalformatie geïsoleerd, zonder enige andere anomalie. Vaak gaat het om transpositie van grote bloedvaten of rechterventrikel met dubbele uitstroom, die beide het resultaat zijn van defecte rotatie van de uitstroom van het hart. Bij gepaarde organen (die niet echt symmetrisch zijn), zoals long, nier of bijnier, is de symmetrie omgekeerd of afwezig. Bij X-gebonden heterotaxie zijn ontwikkelingsdefecten van middellijn aanwezig. Deze kunnen zich manifesteren als arinencefalie, myelomeningocele, anomalieën van urinewegstelsel, hypertelorisme, gespleten gehemelte, en vooral anomalieën van sacrale wervelkolom en anus. Heterotaxie met recidiverende respiratoire infecties wordt ciliaire dyskinesie genoemd.

Bij patiënten met heterotaxie werden mutaties geïdentificeerd in verschillende genen (LEFTY A, ACVR2B, NODAL, CFC1, INVERSINE). Alle patiënten waren heterozygoot (noch samengesteld heterozygoot noch homozygoot). Autosomaal recessieve transmissie werd enkel gerapporteerd bij genetisch gemodificeerde muizen. Dit wijst op digenetische overerving bij mensen. Tot slot werd het gen dat betrokken is bij X-gebonden transmissie geïdentificeerd; het codeert voor ZIC3 (zinkvinger proteïne van cerebellum) en is gesitueerd op Xq26.2.

Diagnose is gebaseerd op medische beeldvorming, of op identificatie van mutaties in het gen ZIC3 in geval van X-gebonden vormen.

Prenatale echografie kan afwijkingen van lateralisatie aantonen, en wordt systematisch uitgevoerd in geval van een positieve familiegeschiedenis.

De oorsprong van een defect van lateralisatie kan genetisch zijn, en er werden drie types van overervingspatroon voorgelegd: autosomaal recessief (meest frequent), autosomaal dominant (zeldzaam) en X-gebonden (zeer zeldzaam met slechts enkele gerapporteerde families).

Hartmalformaties en geassocieerde laesies vereisen specifieke verzorging, maar voor het defect van lateralisatie op zich is geen behandeling nodig.