De portaalsite voor zeldzame ziekten en weesgeneesmiddelen

De prevalentie van corticobasaal syndroom (CBS) is niet gekend.

De ziekte vertoont grote klinische variabiliteit tussen patiënten, met velen die een relatief zuiver motorisch syndroom ontwikkelen, en anderen die een combinatie van motorische en cognitieve functiestoornissen vertonen. Aanvang van de ziekte is sluipend en vindt meestal plaats in het 6de tot 7de levensdecennium, met symptomen die doorgaans eerst unilateraal voorkomen, en waarbij armen vaker getroffen worden dan benen. De ziekte kan voornamelijk als een bewegingsstoornis aanvangen, met rigiditeit, bradykinesie en tremor, geassocieerd met frontale tekenen, corticaal zintuiglijk verlies, 'alien limb'-fenomeen, door stimulus geïnduceerde myoclonus, en progressieve ataxie van ledematen, die meestal asymmetrisch is maar bilateraal kan worden naarmate de ziekte vordert. Gangstoornis en posturale instabiliteit zijn gangbaar, terwijl dystonie en afasie (spraakapraxie, minder vloeiend spreken, en agrafie) minder vaak gerapporteerd worden. Bijkomend kunnen ook afwijkende oogbewegingen en gedragsmanifestaties aanwezig zijn. Vele patiënten lijden aan dementie in latere stadia van de ziekte.

Ongeveer 25% van de CBS-gevallen zijn het gevolg van corticobasale degeneratie-syndroom (CBD). CBD is een aparte tauopathie met selectieve aggregatie van tau-eiwitten met 4 herhalingen en typische antigene en ultrastructurele eigenschappen. De oorzaak is niet gekend en er is meestal geen aanwijzing voor overerving (er werd reeds genetische aanleg gesuggereerd, maar hier is momenteel maar weinig over geweten). Andere oorzaken van CBS zijn onder meer progressieve supranucleaire paralyse (PSP), frontotemporale lobaire degeneratie (FTLD) door tau of TAR DNA-bindingsproteïne 43 (TDP-43), en ziekte van Alzheimer (AD).

Diagnose van CBS is een klinische diagnose, gebaseerd op herkenning van typische klinische kenmerken. Er werden verschillende diagnostische criteria voorgesteld, maar geen enkel hiervan werd universeel aanvaard. De pathologische diagnose van CBD is enkel mogelijk bij autopsie en wordt gedefinieerd als verlies van zenuwcellen, gliose en atrofie van corticale en subcorticale structuren zoals achterste frontale en/of pariëtale kwabben en substantia nigra, alsook wijdverspreide afzetting van hypergefosforyleerd tau-eiwit met 4 herhalingen in neuronen en gliacellen. Daarnaast kunnen vele gevallen co-pathologieën vertonen die ook in overweging dienen genomen te worden.

De voornaamste differentiële diagnoses zijn progressieve niet-vloeiende afasie en, in mindere mate, gedragsvariant van frontotemporale dementie, progressieve supranucleaire paralyse, multisysteematrofie, posterieure corticale atrofie, AD (de typische/amnestische vorm), en idiopathische ziekte van Parkinson.

Familiaal CBS is uiterst zeldzaam. In deze uitzonderlijke gevallen kan erfelijkheidsadvies aangeboden worden.

Behandeling is symptomatisch en gericht op verbetering van het functioneren alsook op palliatieve zorg. Dystonie kan behandeld worden met botulinetoxine. Kortstondige respons op levodopa is mogelijk, maar in geval van aanhoudende respons op behandeling dient de diagnose heroverwogen te worden. Fysiotherapie en chirurgie bieden blijkbaar geen verlichting van symptomen. Spraaktherapie kan aangeboden worden aan patiënten met uitgesproken afasie.

De levenskwaliteit van CBS-patiënten daalt, aangezien ze geleidelijk het vermogen om onafhankelijk te functioneren, verliezen. De prognose is slecht, met een gemiddelde duur van de ziekte die 5,4-7,9 jaar na aanvang bedraagt.