De portaalsite voor zeldzame ziekten en weesgeneesmiddelen

Er zijn geen gegevens beschikbaar over de prevalentie van partieel androgeeninsensitiviteitssyndroom (PAIS) in de algemene populatie. Desalniettemin is androgeenresistentie de meest voorkomende oorzaak van XY DSD.

Het uiterlijk van geslachtsorganen varieert sterk tussen patiënten. De prototypische vorm presenteert zich met ernstige hypospadie, micropenis, en gespleten scrotum met al dan niet ingedaalde testes. Bij de ernstigere vorm van PAIS hebben patiënten vrouwelijke uitwendige geslachtsorganen met clitoromegalie, partiële fusie van schaamlippen, en labiale zwelling bestaande uit testes. Een mild uiteinde van het spectrum, genaamd MAIS (mild of minimaal AIS) omvat een man met gynaecomastie in de puberteit of een volwassenen die zich presenteert met mannelijke infertiliteit.

De aandoening is te wijten aan missense mutaties in het gen AR (Xq11-12), dat codeert voor nucleaire androgeenreceptor (AR), en de mutaties in deze transcriptiefactor resulteren in variabele gradaties van AR-functie. Een mutatie in AR wordt aangetroffen bij ongeveer 20% van de patiënten met PAIS.

Diagnose is gebaseerd op klinische en biochemische bevindingen bij XY-patiënten met variabele gradaties van ondermaatse masculinisatie. Het typische hormoonprofiel omvat verhoogde gehaltes luteïniserend hormoon (LH) en testosteron, en wordt gebruikt als screeningstest voor MAIS bij mannelijke onvruchtbaarheid. Gehaltes van anti-Müller-hormoon (AMH) in serum kunnen normaal of verhoogd zijn. Echografie van bekken, MRI of cysto-urethroscopie bevestigt de aanwezigheid van structuren van gang van Wolff en de afwezigheid van structuren van Müller. Bij urethroscopie wordt vaak een utriculus of vaginale rest gevisualiseerd. Positieve mutatieanalyse van het gen AR en bevestiging dat de mutatie pathogeen is aan de hand van een reportergen-analyse bevestigt de diagnose.

Stimulatie met humaan choriongonadotrofine (hCG) dient uitgevoerd te worden om een defect van biosynthese van androgeen uit te sluiten. Een profiel van steroïden in urine is na de leeftijd van zes maanden betrouwbaar om deficiëntie van 5-alfa-reductase uit te sluiten. Overige differentiële diagnoses zijn onder meer 46,XY partiële gonadale dysgenesie, congenitale adrenale hyperplasie door deficiëntie van cytochroom P450-oxidoreductase, syndroom van Denys-Drash, syndroom van Smith-Lemli-Opitz, en PAIS met normale AR. Deze laatste aandoening is sterk geassocieerd met laag geboortegewicht als gevolg van foetale groeirestrictie.

Prenatale diagnose wordt maar zelden geïndiceerd.

De aandoening is X-gebonden recessief. Erfelijkheidsadvies dient enkel aangeboden te worden aan getroffen families wanneer een mutatie in het gen voor AR werd geïdentificeerd en pathogeen werd bevonden. Advies dient gebaseerd te zijn op de variabele expressie van dezelfde AR-mutatie tussen, en zelfs binnen, getroffen families.

Ziektebeheer hangt af van het geslacht dat ouders en artsen zo snel als mogelijk tijdens de zuigelingentijd moeten toekennen. Diegenen die als man worden opgevoed, vereisen chirurgisch herstel van hypospadie (minstens twee ingrepen) en orchidopexie voor niet-ingedaalde testes. Diegenen die als vrouw worden opgevoed, hebben nood aan gonadectomie voor de puberteit en inductie van puberteit met oestrogeen. Aanvang van de puberteit bij PAIS-patiënten die als man worden opgevoed is onvoorspelbaar, en mogelijk zijn hoge doses van androgenen vereist om adequate virilisatie te induceren. Gynaecomastie wordt behandeld met borstverkleining. Hoge doses van androgenen kunnen slechts in zeldzame gevallen de fertiliteit van MAIS-patiënten herstellen. Psychologische ondersteuning vanaf geboorte tot volwassenheid is nodig.

De prognose is variabel wat betreft seksuele functie en levenskwaliteit bij diegenen die als man worden opgevoed. Patiënten zijn altijd onvruchtbaar. Er is een verhoogd risico op gonadale tumor, vooral wanneer testes niet indalen.