De portaalsite voor zeldzame ziekten en weesgeneesmiddelen

Tot op heden werden minder dan 80 gevallen van acrodysostose (ACRDYS) gerapporteerd in de literatuur.

Typische klinische kenmerken zijn onder meer ernstige perifere dysostose (kleine gestalte en brachydactylie die de metacarpalen, metatarsalen en falangen treft), faciale dysostose (breed gezicht, ver uit elkaar staande ogen en maxillonasale hypoplasie), en ontwikkelingsachterstand. Gevorderde skeletmaturatie, verminderde vertebrale interpediculaire afstand, en obesitas worden ook geregeld waargenomen. Verschillende kenmerken van acrodysostose lijken op de kenmerken die aanwezig zijn bij patiënten met erfelijke osteodystrofie van Albright (AHO) zoals kleine gestalte, obesitas en brachydactylie (in geval van AHO enkel van de 4de en 5de metacarpalen en metatarsalen). Bij ongeveer de helft van de ACRDYS-patiënten worden ook prenatale aanvang en meervoudige hormoonresistentie, meestal tegen parathyreoïdhormoon (PTH) en thyreoïdstimulerend hormoon (TSH), gerapporteerd. Terwijl patiënten met mutaties in PRKAR1A (waarnaar verwezen wordt als ACRDYS type 1) constant significante hormoonresistentie vertonen, is dit zeldzaam bij patiënten met mutaties in PDE4D (waarnaar verwezen wordt als ACRDYS type 2), en indien het wel aanwezig is, is het relatief mild. Er werden ook verschillende gradaties van intellectuele achterstand en/of gedragsstoornissen gerapporteerd bij ACRDYS-patiënten.

Acrodysostose wordt veroorzaakt door heterozygote mutaties in het gen PRKAR1A (17q24.2) of het gen PDE4D (5q11.2-q12.1). Mutaties in PRKAR1A zijn mutaties met functiewinst die leiden tot een constitutief functieverlies in proteïnekinase A (door de affiniteit van de subeenheden voor cAMP te verminderen, waardoor de dissociatie van de katalytische subeenheid verhinderd wordt). Een functioneel defect van PDE4D werd nog niet gekarakteriseerd, maar vermoedelijk gaat het ook om een mutatie met functiewinst die leidt tot constitutief functieverlies in proteïnekinase A, op zijn minst in skeletale weefsels.

Diagnose is gebaseerd op de klinische, biochemische en radiologische (i.e. kegelvormige epifysen) kenmerken. Diagnose wordt bevestigd door genetische analyse van het gen PRKAR1A of van het gen PDE4D. Er werd een significante stijging vastgesteld van de basale cAMP-gehaltes in de urine genormaliseerd door creatininurie, een weerspiegeling van biologische activiteit van PTH in de proximale niertubulus, bij patiënten met mutaties in PRKAR1A, maar niet in patiënten met mutaties in PDE4D.

De differentiële diagnose omvat brachydactylie type E, pseudohypoparathyreoïdie 1a of pseudopseudohypoparathyreoïdie.

Bij families met een gekende oorzakelijke mutatie van de ziekte is prenatale diagnose mogelijk..

De meeste gevallen komen sporadisch voor, maar er werd autosomaal dominante overerving gerapporteerd bij een aantal families, en in deze gevallen is erfelijkheidsadvies mogelijk.

Er bestaat geen specifieke behandeling voor acrodysostose. Patiënten dienen gescreend te worden voor hormoonresistenties, vooral tegen PTH en TSH, gepast behandeld te worden volgens dezelfde criteria, doses en opvolging als voor enige andere vorm van hypoparathyreoïdie en hypothyreoïdie, en tenslotte behandeld te worden voor enige geassocieerde endocrinopathie. Maatregelen omtrent dieet en levensstijl om obesitas te voorkomen en ondersteunende zorg voor de cognitieve vaardigheden worden aangeraden. Bij kinderen moet aandacht besteed worden aan lengte, groeisnelheid en puberale ontwikkeling.

De prognose is niet gekend vanwege een gebrek aan patiëntengegevens op lange termijn. De functionele gevolgen kunnen echter de levenskwaliteit van de patiënt verminderen.